Veel van de gebruiken die aan het eind van het jaar in het kader van Hogmanay in Schotland plaats vinden zijn traditioneel in de ware betekenis van het woord. En zij zijn niet alleen oud maar ook behoorlijk onorthodox.
Denk aan het gooien van vuurballen in Stonehaven of het stadje Kirkwall in Orkney dat een soort slagveld wordt vol voetbal hooligans en u begrijpt vast wat ik daarmee bedoel.
Hoe zit het met de Schotse kerst tradities?
Schotland is natuurlijk niet het enige land met zulke vreemde nieuwjaars gebruiken, maar waarom zijn er zo veel?
Een deel van de oorzaak is te vinden in het feit dat kerst ongeveer 400 jaar verboden was. Tot 1560 was 25 december een christelijke feestdag net als in de rest van Europa. De Kirk keurde het vieren van kerst echter af omdat ze vond dat er veel te veel verband was met de Katholieke kerk en beschouwde het daarom als een “Paaps feest”
In 1640 werd er een wet ingesteld waarin vastgelegd werd dat “Yule vacations” (vrije feestelijke dagen met kerst) onwettig waren en ook in Engeland onder Oliver Cromwell werd kerst verboden. In 1686 werd de wet herroepen, maar kerst bleef verbannen tot 1958 toen 25 december weer een officiële feestdag werd en het duurde nog tot 1974 voor ook 26 december Boxing Day een feestdag werd.
Toen kerst in de ban zat kwam er veel meer aandacht voor het uitluiden van het oude jaar en het inluiden van het nieuwe jaar en ontstonden de wat vreemde, vaak wilde festiviteiten als het slagveld in Kirkwall en het gooien van vuurballen in Stonehaven en vele andere buitenissige activiteiten, die vaak gepaard gaan met enorme drankgelagen.
De bekendste Hogmanay vieringen (oud/nieuwjaars dag feesten) vinden plaats in Edinburgh, waar duizenden bezoekers naar toe trekken om vaak letterlijk (veel regen) en figuurlijk (veel drank) vol te lopen en te genieten. Er is schitterend vuurwerk en er komen de laatste jaren steeds meer optredens in de buitenlucht en ceilidhs (Schotse dans festijnen) bij naast de vele concerten en activiteiten in restaurants, theaters en clubs.
Het zwaaien met vuurballen in Stonehaven is een gebruik dat al bijna een eeuw plaatsvindt en stamt van de heidense gewoonte om aan het einde van het jaar schoon schip te maken.
The Kirkwall Ba’ heeft geen vuur, maar er zijn genoeg vurige deelnemers op het slagveld, waarin deelnemers een met kurk gevulde leren bal gedurende een van te voren bepaalde tijd voor zich uitschoppen/gooien en tegenstanders van zich afschoppen/duwen.
In Redding worden alle huizen door en door schoongemaakt, wat ook teruggevoerd kan worden naar de heidenen, die ook alles schoonmaakten en zo het nieuwe jaar helemaal onbezoedeld en zonder zorgen in konden gaan.
In Burghead wordt the Clavie verbrand met als doel geluk te brengen aan de inwoners. Een vat vol brandend teer en staven wordt op 11 januari (het Gaelic oudjaar) door de stad gerold en dan naar de top van een heuvel. Daar brandt hij helemaal uit en wordt dan naar beneden gerold.
Ook aan First-footing wordt nog veel aandacht besteed: is de eerste gast van het nieuwe jaar een lange, donkere man met presentjes, dan kunnen de bewoners een gelukkig jaar verwachten. Is het echter een blonde jongeling dan kunnen ze dat wel vergeten.
Het meest bekende lied dat tijdens Hogmanay gezongen wordt in het hele land is Auld Lang Syne, dat deels geschreven is door de bekendste dichter en drinkebroer Robert Burns in 1788. Je grijpt je buurman/vrouw bij de arm en zet het op een zingen!
Voor degenen, die de melodie wel kennen en misschien een paar woorden sluit ik af met de tekst van het hele lied.
Auld Lang Syne
Should auld acquaintance be forgot,
and never brought to mind ?
Should auld acquaintance be forgot,
and auld lang syne* ?
Chorus:
For auld lang syne, my jo,
for auld lang syne,
we’ll tak a cup o’ kindness yet,
for auld lang syne.
And surely ye’ll be your pint-stowp !
and surely I’ll be mine !
And we’ll tak a cup o’ kindness yet,
for auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
and pu’d the gowans fine ;
But we’ve wander’d mony a weary fit,
sin auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl’d i’ the burn,
frae morning sun till dine ;
But seas between us braid hae roar’d
sin auld lang syne.
Chorus
And there’s a hand, my trusty fiere !
and gie’s a hand o’ thine !
And we’ll tak a right gude-willy waught,
for auld lang syne.
Met dank aan The Scotsman, die het originele artikel publiceerde op 10 december 2014.
Tina Somberg 